Google

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

* Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.

* Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

* Maintain attribution The Google watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
a[nttp: //books . google. com/]

DE |
MPTIONE VENDITIONE GRAECORUM
QUAESTIONES EPIGRAPHICAR.

—M MM —MÓÓ—Ia

| DISSERTATIO INAUGURALIS -

QUAM

AD SUMMOS IN PHILOSOPHIA HONORES
AB AMPLISSIMO PHILOSOPHORUM ORDINE
LIPSIENS I
RITE IMPETRANDOS
SCRIPSIT

EDUARDUS GEORGES ANTHES

HASSO EX VICO BRENSBACUH.

HALIS SAXONUM
FORMIS DESCRIPSIT E. KARRAS.
MDCCCLXXXV.

/.
ANCIEA [177
/

4L. | ,;

MAY 12 1921

pu

$ 1.

De emptione venditione Graecorum quamquam complures
iam viri docti nostra memoria commentati sunt atque ea, quae
de hae antiqui iuris forma antea nota erant, admodum auxerunt,
supervacaneum tamen non esse putavi, ea, quae nova ex titulis
lapidibus incisis cognita nune habemus, eum virorum doctorum
sententiis comparare. Nam illorum testimoniis nova nonnulla
constitui, alia quaedam emendari atque propius ad veritatem
admoveri posse existimo. Sed minime, quae apud scriptores
veteres hac de materia inveniuntur neglegenda vel aspernanda
sunt; immo firmum eis continetur disputationis nostrae funda-
mentum. "

Pauca praemittam de ratione totius commentationis.

1. Gravissimus veterum seriptorum locus est fragmentum
illustrissimi iurisque peritissimi Aristotelis discipuli, Theophrasti,
quod ab Ioanne Stobaeo (florileg. XLIV, 22) servatum est; atque
dolemus, quod non plura sagacissimi viri ad nos pervenerunt,
quibus etiam de aliis veteris iuris partibus doceremur. Optime
editum est fragmentum ab Hofmanno, Beiir. z. gr. u. róm.
Recht, p.718qq., e£ 8 Thalheimio in appendice libri Her-
manniani mox citandi; quare, ubi necesse erit, 'Theophrasti
verba afferri Thalheimium sequar.

2. Non mirabitur quis, quod graecis de emptione venditione
paetionibus non adiunxi eas, quas in Aegypto repertas habe-
mus bilingues, id est graeca atque demotica lingua conscriptas.
Neglegenda esse haec documenta propterea existimavi, quod
longum hoe loeo visum est quaerere, quantum graeci iuris in
eis servatum habeamus, quantum aegyptiacarum legum sit pro-
prium. Nam plane graecas institutiones non inesse unusquisque
facile videt, quamquam xvgolovc!) atque BeBauotzoac, fideius-

1!) Révillout l. c. p. 156.
1*

4

sores !), ad graeci iuris consuetudinem referendos esse negandum
non est. Qua de re, si quis doceri velit, libros inspicere licet
hosce:
Lumbroso, Recherches sur l'économie politique de l'Égypte
sous les Lagides, 'Turin 1870.
Révillout, Études Égyptolog. XIIIlivrais. ,Chrestomathie
démotique^, fasc. I, Paris 1880, p. "7 8qq.

9. Causae, quae oriebantur ex emptione venditione, hoc
libello neglegendae videntur, quoniam in titulis lapidibus incisis
nihil de iis inest. Quam materiam accurate tractaverunt Meier-
Schoemann, Platner, Caillemer, locis infra indicandis.

4. De ea emptionis venditionis forma, quam Graeci appel-
labant ,,co»5j» ini Av08(4 hoc loco accuratius agendum non esse
putavi, quoniam bona vendita non iam in alias manus transeunt,
sed quasi hypotheca in prioris possessoris potestatem redeunt,
8i pecunia, cuius causa daía est hypotheca, emptori soluta est.
Egit de ea re Caillemer, Études sur les antiqu. jurid. d'AthànesIX
(le contrat de louage à Athénes") Paris 1869 p. 268qq.

Libros, qui de emptione venditione Graecorum agunt, co-
gnovi hos:

: Boeckh, ,Staatshaushaltung d. Ath." passim.
Büchsenschütz, ,Besitz u. Erwerb im gr. Altert." p. 532 8qq.,

549 8qq., 553 8qq.

Caillemer, ,Le contrat de vente à Ath." ,Rev. de legislat.
anc. et mod." . 1870/1 p. 6318qq. et 1873 p.18qq.

C. Fr. Hermann, ,gr. Rechtsaltert.", herausg. v. Thalheim
imprimis $ 11 p. 73 8qq.

Meier-Schoemann, 4d. att. Process^ p. 529 sqq.

Platner, ,Process u. Klage b. d. Att." II p. 334 8qq.

Addam titulos, qui sunt de hae materia:

À. De vendendis rebus immobilibus.

1. Hermes II, p. 1718qq: (Amphipolitanus).

2. C. I. G. II. No. 2838 (Tenius).

3. Róhl, inscriptt. antiquiss. No. 381 (— JMovo. t. sva«yysA.
0xo4. &v ZusQrvy 1I, p. 37, Bull. de corr. hellén. III p. 230)
(Chius).

!) Révillout 1l. c. p. 40 sqq., 58, 102 sqq.

4. Le Bas et Waddington, Voyages etc.
IH, 327. |

5. ibid. III, 338. Olymenses.

6. Fróhner, inscriptt. gr. du Louvre No, 49.

7. Le Bas etc. 1l. c. III, No. 414. .

8. ibid. III, No. 415. )

9. Bull. d. corr. hell. V, p. 105 À (— Movo.
Zuvor. II, p. 50 8qq.). Mylasenses.

10. ibid. V, p. 109 B (— Le Bas l. c. III, No. 416,
C. I. G. 2693*.

11. ibid. V, p. 110 C.

12. ibid. IV, p. 460 sqq. (Gortynensis)

18. ibid. V, p. 491sqq. Dittenberger, Syll. I, p. 136 sqq. (Ia-
8ensisg).

14. Newton, Essays on Árt and Arch. p. 427 sqq. (— Bull. de

. eorr. hell. IV, p. 295, Dittenberger, Sylloge I, p. 13 &qq.)

(Halicarnassensis).

15. Movostov v. svayy6A. 0yoA. à» Xuvgvy 1876/8 p. 87

16.

17.
18.

19.
20.

(Metropolitanus).

Poletarum tabulae, C. I. A. I, No. 2974 — 281; II, No. 778
— 1838 et rationes centesimarum quae ex fundis venum-
datis redierunt ibid. No. 784—788 (Athenienses).

B. De vendendis sacerdotiis:

C. I. G. II, No. 2656 (Halicarnassensis).

Revue archéol. 1877. t. XXXIII, p. 105sqq. (— Movo.
Ziuvg». I, No. 108; Dittenberger, Syll. 1I, 535) (Erythrensis).
A95vatov VII, p. 207 sqq. (Bosporanus).

Berichte der Berl. Akad. 1877 p. 474 (Bosporanus).

C. De servorum manumissione sub emptionis vendi-

tionis forma qui sunt tituli, multis in libris dispersi sunt, quare
sufficiat, eog enumerare libros, quibus maior eorum inest numerus.

Wescher et Foucart, ,Inscriptt. recueillies à Delphes",

No. 19—450.

Curtius, ,Anecdota Delph.*
N. Rhein. Mus. II, p. 544 8qq.
C. I. G. II, 1699 —1711.

Le Bas l. c. No. 898—963.

De hao manumissionis ratione optime disgeruerunt Foucart
(Archiv. d. miss. seientif II? série III, p. 175 8qq.) et Wallon
(Hist. de l'esclavage dans l'antiquité L p. 334 sqq.).

Titulus C. I. A. II, No. 14*^*, de quo Kirchhoff dubitat,
utrum ad emptionem venditionem an ad locationem oonductio-
nem spectet, propter voeabulum ,4uí08«0tc* (a vs. 19, b vs. 4),
ad emphyteuticam quandam pactionem referendus est.

Emptionis venditionis pactionem in titulis supra collectis.
ita fleri videmus, ut partes centrahentes sint

I. Universitstes quaedam et privati homines.
a) Civitas et privati: 3—193, 15, 16, 18— 20.
b Templum et privati: 14, 17, tituli de manumissione

Servorum.

Il. Privati homines: 1, 2.

Ad explicanda titulorum genera, qui nobis de emptionis
venditionis pactionibus servati sunt, disquirenda sunt cum Theo-
phrasti de ea re verba, tum ea, quae ex ipsis titulis colligere licet.

Promulgatam venditionem ideo intellegimus, ut

1. li 8olum inirent pactionem, quibus omne ius esset emendi
et vendendi, neque violarentur alii, qui aliquid iuris se habere
putarent rei emendae vendendae.

2. Ut emptor, qui secundum leges contractum iniit, notus
fieret magistratibus; lapides igitur tabularum publicarum loco
functos esse coneludas.

Quas Theophrastus profert promulgandi rationes hae sunt:

L Ob uiv ovv óxÓ xáQuxog xtAtvovoi zxoQAdp xol
xQoxnovtttu» ix xAsóvov nutQOv ... xaQ& ÓÉ vt00 xQo-
xqjottteLP xXEÀAEvOUVOL xXQÓ roO xartoxvQoDira, xévÓ $u£oac
GortyOg xtÀ. Per praecones publice enuntiatur bonum venden-
dum; ceríum quoque dierum numerum legumlatores nonnullos
instituisse docemur, quo alii suum ius rei vendendae demonstrare
possent.

IL. O? óà xag gy tut, xa84xsQ xal Ihvraxóg xao
Boote oe xol mQvtávet (sc. aoxijgUtveu xeAeUovorr). Evtot
óà xQoygagstv maQó Ti àgyij xQO 5usQOv 5 &AavvOvow 7
iE)xorvra, xcafaxt:Q A5vgo, xvrà. — Publice collocandum
est documentum, quo venditor se vendere velle rem quandam

"

confitetur. Athenis hoo quidem factum est à» Aevxouaott),
id est, inscripta est pronuntiatio tabulis albis, quas in bonis
vendendis publice collocatas esse verisimile est. ltem tituli
Lebadensis?) verba ,elg vO AsUxopa xyodwovouw, quid
sibi velint, perspicies ex usu Attico, de quo certo constat
ex- Lysiae oratione IX $ 6: ,éxaAoóvreg óà tÓ dQyUQuov
zoá&aoSac. uiv ovx &xtyslomoav, i&toU09c Ói tc Goyfic yoa-
wvavcsg elg Aévxopua volo vaulats zxagéóocar*. Utrum ligneis
solum tabulis an lapidibus etiam inscribere huiusmodi promul-
gationes in usu fuerit, discerni nequit; quippe cum ne una
quidem inscriptio servata sit, quam hue referre possimus, la-
pides parsimoniae eausa adhibitos non esse putes.

Inscriptionum iam duo genera disiungenda sunt, quae accu-
ratius tractare propositum est. Accedat brevis singulorum titu-
lorum descriptio, quos inter haec genera dividendos esse exi-
stimo. Neque mirandum est, quod complures tituli non uni
solum generi tribuendi esse sed ad alterum quoque respicere
videntur; simplicissimum enim erat, sicut demonstrabimus, facta
prioris generis inscriptione ascribere nomen emptoris alias
res, quae efficiunt, ut eodem iure inter alterius quoque generis
titulos hane paetionem numerare possimus aique prioris.

Tituli continent aut

I. Promulgationem rei cuiusdam vendendae ante
psam emptionis venditionis pactionem, aut

IL. Instrumenta publiea, quibus factam esse em-
ptionem venditionem pronuntiatur.

Tituli, quos prioris generis esse puto hi sunt:

1. €CLG.IIL No.2656. Sermo est de vendendo Dianae
Pergaeae Halicarnassensis sacerdotio. Additur emolumentorum
enumeratio, quae ex munere sacro sacerdoti existunt. Femi-
ninis formis vs. 7: 7; à xQuauévg, 91: 3) ipsia, 29: xoQevo-
pév5, mulierem hoe Dianae sacerdotium obtinuisse docemur.

2. Bull de. corr. hell. IV, p. 465 8qq. Antiquissima haec
Gortynensis ineriptio, quantum iam ex versibus admodum trun-
catis cognoscere possumus, legem de iure terras quasdam ven-
dendi continuisse videtur. Plura vide in editoris adnotationibus.

1) Harpocr. 8. v., Paroemiogr. gr. ed, Schneidewin I p. 406.
3) A9:»vaiov IV, 1875, p. 369 vs. 5.

9. Movo. Zuvor. 1876/8 p. 87. Quattuor Metropolitani ti-
tuli versibus finis inest decreti cuiusdam ad emptionem vendi-
tionem spectantis,

4. Fróhner, inserr. greequ. du Louvre No.49. JDubitavi,
inter cuius generis titulos collocandus sit Olymensis hic lapis;
sed cum populisejitum contineat, quo decernitur, ut bona emantur
Sacra pecunia, hoc loco eum enumeravi. Duae partes tituli
plane inter sese divisae sunt, quarum priorem populiscitum,
alteram quae instituta sunt secundum illud, continere videmus.
Ut feri possit emptio, si non sufficit pecunia in aerario depo-
8iía, eligendi sunt xrzuatovot (v. infra p. 37) e civium numero,
qui pecuniae tantum sumant a Sibilo quodam aliisque argen-
tariis, 000» à» &AAsixQt elg vov viurv. Alteram tituli partem
inde a vs. 18 usque ad finem, civium electorum continere enu-
merationem videlicet. "Utrum amissa sit ea pars inscriptionis,
qua factam esse ipsam emptionem publice promulgatur, an fuerit
hoc alteri lapidi incisum, nunc discerni non iam potest.

b. Ber. der Berl Akad. 1877 p.474. Hic titulus apud
Byzantium in lucem prolatus hoc loco propterea tractandus est,
quod emptoris mentio non fit; quae supersunt ad decretum per-
tinent de vendendo duodecim deorum sacerdotio. Audacius for-
tasse non est suspicari, in fine tituli una cum ultimis versibus
amissum esse emptoris nomen, quod extremis versibus appositum
esse in titulo 497». VII p. 207 statuendum est.

Secundi generis hasce inveni inscriptiones, quarum pri-
mas nominem Mylasenses:

1. Le Bas l e. IlI, No. 414 et

2. ibid. III, No. 415. Prior lapis nimis mutilus est, quam
ut omnia, quae inerant, pro certo restituere possimus; sed la-
eupas ex eiusdem tituli altera parte, quae continetur titulo
4151. c, cum multo melius servata sit, explere studuit Wad-
dington. Orcgxoróéo» qvA5j bonum quoddam emit, cuius
nomen est .Zb/to.0»v". Omnia, quae ad rem vendendam
pertinebant, Iovis in manus transiisse, formula in titulis Myla-
sensibus saepins adhibita ,008à» vxoAsixouévov éavvdX" sig-
nifieatur. Quae sequuntur: ,xAzv vow óuuguopnvovuévov
xtÀ.^ alio loco commentanda sunt (cf. p. 29).

9

Agitur in titulo Le Bas 415 de ,embasi^, i. e. solemni -
traditione rei venditae in dei vel eorum potestatem, qui deorum
vices obibant.

Accedunt tres alii tituli Mylasis reperti:

3—b. Bullet de corr. hell. V, p. 108, A, p. 109, B, p. 110, C.
Qui titul, quamquam ad emphyteuticam potius pactionem quam
ad emptionem venditionem quandam respicere videntur, tamen -
hoe loco inter alios de emptione venditione contractus collo-
eandi sunt, cum locatio conductio, quae instituitur his titulis,
tum demum fieri potuerit, cum plane perfecta esset emptio
venditio. Unde fit, ut satis multa ex tribus hisce titulis de
emptione venditione discamus.

À et C Kirchhoff unius tituli fragmenta esse suspicatus erat,
quam opinionem Hauvette-Besnault, qui primus in lucem pro-
tulit titulum C, falsam esse satis demonstravit; similes quasdam
ad res, non ad unam pactionem spectare titulos diserte docemur,
neque habeo quae sagacis viri explieationi addam vel in ea
corrigam.

Thraseas quidam civis Mylasensis templo Iovis bona vendit
quaecumque possidet, id quod ex formula ,ov8i» voxoAtuxo-
Lévov ÉavtdL" satis apparet; sed eo consilio init pactionem,
ut statim post faeíam emptionem venditionem denuo emphy-
teutico quodam contractu recuperet res venditas, neque solum
in suum sed etiam liberorum heredumque usum fÍfructumque.
Optime quae in uno vel altero lapide mutila sunt vel omnino
amissa, ex duobus alteris restituere licet; neque quisquam du-
bitabit, quin editoris illius Gallici emendationes plane probari
possint.

6. Le Bas l.c. III, No. 338. Polites quidam Olymensis duo
bona vendit, eadem formula ,008à» vzoAtsuxouévov tavtou"
adhibita, de qua supra iam sermo erat. Adduntur condiciones
utrique parti in paetione observandae.

7. Le Basl c.IIL No. 327. Olymensis hic titulus eiusdem
generis pactionem continuisse videtur; sed írustra conaberis
quae infuerint indagare.

Omnes quos iam tractavimus Mylasenses atque Olymenses
tituli docent, simillimas cum de emptione venditione tum de

10

emphyteusi leges habuisse has Cariae urbes. Ad unamquam-
que pactionem eligendi sunt xtzuc«torat, quibus mandata erat
eura ineundi contractus. Etiam de insculpendis pactionibus
utramque urbem easdem fere regulas secutam esse videlicet.

8. Newton, Essays p. 427. Templa trium Háalicarnassen-
sium deorum, quibus nomina sunt Apollo, Minerva et Parthenos,

. bona quaedam publice vendunt. Agitur in priore parte tituli

de vendendis domibus fundisque; altera pars est de vendendis
civibus, quae accuratius tractanda est ubi sermo erit de rebus,
quae venditari potuerint.

9. Rev. archéol. 1877, XXXIII p. 105 8qq. Nil inest titulo

nisi simplex enumeratio sacerdotiorum venditorum, emptorum,

pretii.

10. Bull. d. corr. hell. V, p. 4913qq. Hune titulum prop-
terea inter secundi ordinis inscriptiones enumerandum esse pu-
tavi, quod cum ea pars tituli, qua docemur de populiscito !)
ium ea, quae factam esse pactionem ex lege prioribus versibus
incisa promulgat, post ipsam emptionem venditionem lapidi in-
sculpta est.

Tres in partes divisus est titulus; prior, quae est vs. 1—6,

. populiseitum continet, quo decernunt Iasenses, ut eorum ci-

vium bona venditentur, qui contra Maussollum Cariae tyrannum
seditionem facere conati erant, qua mox oppressa, eorum, qui
seditionis erant compotes, bona in publieum addicta sunt. Se-
eunda parte magistratus enumerantur, quarum sub auspiciis in-
stituenda erat pactio; tertia denique parte (vs. 81 usque ad
finem), emptorum nomina, res venditae, pretia enumerantur.
De seeunda tertiaque tituli parte pauca hoc capite verba fieri
sufficiet, quoniam de magistratibus atque de eis, qui munus
quoddam obtinent in pactione ineunda alio loco diligentius
tractare propositum est. Tertiae parti inest enumeratio rerum,
ni fallor fundorum, quibus nomen est ,x47900:", de quibus,
utrum agri publici an privatae possessionis sint, dubitari potest.
Praecedunt alia bona, quae erant damnatorum, neque quisquam
dubitabit, quin haec in singulorum civium potestate fuerint.?)

1) v. 6: éxoAgoav, v. 31: éx]olavto. v. 40: é]xolaco etc.
3) yv v8. 31, 34, 86. avAqv v. 40, xazgAstov v. 44 eto.

11

Non idem valere xAfj90UG atque cetera bona, quorum mentio
fit, statuendum est; sed quomodo explicari possit res, me nescire
confiteor. '

11. Hermes II, p. 171 sqq. Solo hoe Amphipolitano titulo
docemur, non eas Bolum pactiones litteris mandatas esse, ubi
altera pars universitas quaedam erat, sed etiam in usu fuisse
contractum lapidi insculpi, ubi privati homines ineunt emptionem
venditionem.) |

Restat, ut duas titulorum series hoc loco referamus:

12. Tituli de manumissione servorum sub forma emptionis
venditionis (de quibus v. p. 5). Ad idem fere exemplum omnes
exaratae sunt ingcriptiones; primum enim indicuntur nomina
magistratuum, quibus imperantibus facta est emptio venditio, ven-
ditoris, servorum eorumque paíriae, siquidem nota erat, testium
aliorumque, quibus secundum leges opus erat in ineundo con-
iraetu; tum adscripíae sunt plerisque quidem pactionibus variae
condiciones eum emptori tum venditori in pactione observandae.

13. Poletarum denique Atheniensium tabulae simplicem
continent rerum venditarum, pretii, vectigalium, priorum posses-
sorum enumerationem. Neque dubitabit quisquam, quin plane
perfectae rataeque sint pactiones.

Medium tenere inter utramque titulorum seriem nonnullae
inscriptiones mihi videntur. Quorum titulorum quamquam verbis
non aperte docemur, verisimile tamen videtur, primum, idque
iam ante pactionem, promulgationem lapidi insoulptam esse, ut
uni cuique notum fieret, venditorem rem quandam suae posses-
sionis in alterius manus ítraditurum esse. Facta autem vendi-
tione simplicissimum erat addere nomina emptorum, testium,
pretii, aliarum rerum quibus opus erat ad perfieiendae pactionis
notionem.

1. Róhl, Inserr. antiquiss. No 381. DBipertiiam esse in-
scriptionem unusquisque facile intellegit. — Prior pars, cui inest
descriptio Dophitidis regionis finium, qua Chii erant potiti, la-
pidis latera continet A, B, C usque ad vs. 9. Altera pars la-
teris C versus 9 8qq. et latus D amplectitur, quibus nomina

1) Item Tenius ille tit. C. I. G. II, 2338, quamquam non continet
pactionem ipsam, sed bonorum inter privatos venditorum catalogum,
hue pertinere videtur.

12

emptorum pretiumque ex emptione venditione solutum intelle-
gimus. Dolendum est, quod hie quoque lapis admodum trun-
eatus est.

2. Aónvato» VIL, p. 207 sqq. v&. 1—27 decretum continent
de vendendo Aesculapii sacerdotio, quod ex imperativis formis
vs. 7: yontloOc, vs. 9: oveloo aliis, elucet. Variasque con-
dieiones et emolumentorum notationem, quae novo sacerdoti e
munere sacro existunt, non deesse videmus. Facta venditione
haec in fine adscripta sunt: vs. 28—830: ciu]à iegotelac oU»
éxavootát x[ol voro|xo]otà. ógoyuol xervvaxidyl Aunt . . . |xov]va
oxtó, vérooec ófloAol: &xola[ro Zo? | zxa]volc Mavíov. Ce-
terum ex Constantinopolitana regione lapidem provenisse Ditten-
berger!) contra priorem editorem Cumanudem satis probabiliter
demonstravit, qui eum ,28 EgvOooOv cc AioAlóog" Athenas
asportatum esse putavit.

Lapides in locis collocatos esse publicis, ubi semper eos
inspieere liceret, cum ex ipsorum titulorum de ea re praeceptis
tum ex eo imprimis elucet, quod satis magnum inscriptionum
numerum — nomino Delphieas, quae sunt de manumittendis
servis — in eis locis repertum esse constat. In foro vel in
templo docümenta collocare maxime in usu fuisse videtur. Quae
in. titulis de hac re inveni praecepta haec sunt: In Olymensi
titulo valde mutilo Fróhner l. c. No.49 vs.16 8qq.: haee legi-
mus: ,xal tot0E tob wnglouarog tO avtiygagov oi 0 ive-
oráxsc vo|uiau avaOévvov] | Kvfiuotg àv ox à» im cv
A£Gygv vOxo. tOv vaóv, tüc Ó$ Ovíüjg xol tijg àufosog
xa|| tfjg Gvaygagüjg vÓ &v&Aoua Óó|tocar» ix tfj; x900000v
xtA." Vocabulo ,àrtíygagor" docemur, non semel modo in-
sculptíam esse pactionem, sed apographon contractus collocatum
fuisse haud proeul a templo.

Aceuratissime hanc institutionem ex Mylssensi titulo Bull.
de eorresp. hellén. V p. 112 vs. 15 discimus: ,YFzoygawatocav
ó iv vOL tijg uio8o0tocyonuavuOudu vóÓs TO wrngio|ua.
Avaygowároóar Ób iv vÀt ÍegGu voU Ai0c Ovogxovóécv
vOv tt tfc Owüc xol tijc iuf&osog | xol tfjg uio8o0soc
Xonuatiouo»v xtA." —

!) Hermes XVI, p. 164 sqq.

13

Simile quid inesse videtur fragmento edito a Fróhner l. c.
No. 4995 và. 4: ... xal àvaygewouévovg tàg xvQislag avutàv
tlg vo)c 0s0)g àxoA|oóOog ... xtÀ. —

Leges firmas de emptione venditione exstitisse in non- .
nullis civitatibus, ex titulis quibusdam demonsirari potest.

Delphi tales habebant institutiones, quibus, quomodo in-
Stituendae erant emptionis venditionis pactiones accurate per-
scriptum erat. Actionem vel causam indicendam esse legimus
,xatà tÓóv vóuov tác xóàtog tOv AcAgOv" vel ,xatà v00G
vóuovg".! Saepissime post formulam ,xatrà toUg vOouovc"
babemus ,xal xarà tO óvufoAor* (ràv ovufoAav, vac ovu-
BoAagc), idque, ubi venditor non Delphieae est originis. Recte
Foucart l c. demonstravit, hanc ,0vpfoAarv* pactionem esse
inter templum Apollinis eamque rem publicam, cuius civis est
venditor, quam sententiam tituli 47 verbis ,xacà vÓóv vOpov
vtr AÁcAgpór xoi xotà tó oóufoAov vàv doxtlor" satis
probasse mihi videtur. Sed utrum ovufoAov ad solam servo-
rum manumissionem spectet an ad alia quoque inter utramque
universitatem negotia pertineat, ex titulis colligi nequit.

Mylasenses quoque íalibus legibus usos esse ex titulo
Bull. d. eorr. hell. V, p. 112, C, vs. 13 elucet: zxQ&600vot xacà
TtÓ» XOàÀQtuxóv voyov, quae verba docent, legem quandam
de emptione venditione paetionis cóndieiones praescripsisse.

$ 2.
De eis, qui emptionis venditionis pactionem inire poterant.
Iusíam et legitimam pactionem inire poterant imprimis
cives, qui suo iure utuntur. Praeterea dicendum erit de aliis
quoque personis, quarum de iure emendi vendendique contro-
verBia oría est, mulieres dico, impuberes, peregrinos.

I. Cives, qui sui iuris sunt,
nulla impediebantur eondiceione, quominus, quae possidebant
bona aut emptione augerent aut venditione alteri traderent.
Apud scriptores nonnulli inveniuntur loci, quibus emendi ven-
dendi ius interdum amissum esse docemur. Apertis verbis

!) Foucart, Arch. d. miss. scientif. IIe sórie III, p. 393, sqq.

14

'TPhucydides!*) narrat, a Lacedaemoniis eos, qui Sphacteriae
capti fuissent, hae atimia affectos esse, ut iure emendi ven-
dendi privarentur: ,&tuulev Ób vowktvÓós, cote uTts Qysww,
- quce xQuauévoug ti $) xoAo0vtag xvolovc sivot". — Athenis
quoque num valuerit haee lex, incertum est; ego Caillemerum
gequor, qui Athenienses non eandem rationem secutos esse
putat, quam Lacedaemonios; ceríe ne unus quidem seriptorum
locus exstat, quo tale quid Athenis consuetum fuisse demon-
Stretur. Tres autem locos, eosque Ps. Demosthenis?), Plu-
tarchi?), Theophrasti*) huc referendos esse puto ad cogno-
scendas Atheniensium de ea re institutiones. Ps. Dem. hunc
affert vóuor: ,0te 20Aov sioyet vv GQynv, và bavtoU Ota-
8409aL sivo, Oxog ü»v iM£Ag ... àv uy ucriow 7) yrooc
7? qaoguaxov 7 vócov Evextv, T yuvatx ztiÜousvoc, 9 9x0
tÓ» tov xaQaróuow, 7 vx Gváyxgc, 5] iz ÓsouoU xcta-
Ang slc". Simillima sunt Plutarchi illa: ,Ov urv àv&óg» ...
vüg Óó0ttg Bguxev, aAA el ur vóccv tvextv f] Qoguáxov 7
Ósoudw» 7) &vayxy xovocysÓclg 9j yovow xst&óusvoc* xtA.
Solonis igitur legem uterque scriptor profert, qua institutum
erat, ut i8, qui non omnino mentis compos erat, órag-écO«ac non
posset. Haee praecepta, quamquam ad testamentum ex legibus
componendum spectant, tamen apta mihi videntur, quibus, qualis
fuerit usus in emptione venditione, intellegamus; verisimile enim
non est, eum hominem, qui testambnto sua bona in alterius po-
testatem transferre non iam posset, iustam et legitimam emptionis
venditionis pactionem inire potuisse, quam opinionem confirmari
puto Theophrasti verbis hisce: ,GAA& Toto zQoGoQt0téov,
iàv ur xagà usÜvovtoc, ugÓ i& ooyüc, ugób guAoreuxlac
unb zagavooórtoc, GAAà gorotrtoc, xol vó ÓAov Ótxalcc,
0zteQ xxt z9000eréov, Óvov Ggopltr zog. àv óst ovetao".
Siquis igitur ebrius, vel iratus, vel omnino mentis compos non
est, contractum ex legibus inire non potest. Firma enim ad in-
Btituta, fortasse Atheniensium, Theophrastum respexisse proba-
bile estí, cum, quae de emendi vendendi facultate profert, ad

!) V, 34, 2.

3) or. x. Zireg. DB, 14.
3) Solon, 21.

4) ap. Stob. 1. c.

15

verbum paene conveniant cum Ps. Demosthenis Plutarchique
locis supra exseriptis. |
Plura de his rebus verba facere longum est, cum in in-
seriptionibus lapidibus inseulptis tales semper viros agere videa-
mus, quales legibus postulabantur. Fuerintne ei, qui propter
animi imbecillitatem aliamve causam res suas ipsi gerere non
possent, in aliena manu, quamquam diiudieari nequit, probabile
tamen videtur.
II. Mulieres.

Nonnullis titulis quod inscripta videmus feminarum nomina,
quae ipsae res gerere videntur, offendi credas legem illam, quam
nusquam in Graecia non valuisse constat, ut mulier non ha-
beret ius publice agendi; immo, quae volebat inire negotia, viro
cuidam mandare coacta esset, cuius nomen OSXUQLOc" fuisse cum
ex oratorum locis!) tum ex titulis plurimis constat; eumque
maritum, patrem, filium, alium cognatum fuisse scimus. Velut
maritus xvgíov munere fungitur C. L G. No. 16085; pater ibid.
1608*; filius ibid. 16084.

Athenis non plane caruisse iure emendi vendendi mulieres
ex I82e0?) apparet: ,O yàp vouog ótagorósv xoAvet xotól ur
àSetvat, ovuf&AAs» unób yvvav zépa usóluvov xQiSo»".
Eadem fere: tradunt scholiasta in Aristophanem?) et Harpo-
eration.*) Et antiquissimis iam temporibus hanc legem ortam
esse ratio demonstrat, qua modus ille mulieribus definitur. Attamen
colligas ex his locis, plane diversas fuisse Romanorum atque
Atheniensium institutiones, quippe cum Romae omnino interdictum
esset mulieribus, pro se ipsis publice agere, quod nonnullis
seriptorum locis satis probatur. Bene Foucart*) Graecorum
Romanorumque de hac re institutiones verbis comparat hisce:
,À Rome, servitude perpétuelle, à Athénes enfance et par suite
tutelle perpétuelle'.9)

De Laeonicarum mulierum crescentibus opibus, quarum

!) Is. de Dieaeog. hered. S 16 de Philoct. her. 8 32.

3) de Arist. hered. S 10. '

3) Eccles. 1024/5. *) ed. Bekker, 141, 9.

5) Arch. des miss. scientif. 1866 p. 379.

9?) De Romanorum usu cf. Liv. XXXIV, 7: ,Numquam exuitur
servitus muliebris".

16

inter manus magna praediorum pars retinebatur, scriptores!)
quamquam verba faciunt, minime tamen ex eo colligi potest,
habuisse illas etiam facultatem publice sine xvQío agendi.

At titulis nonnullis inscripta videmus femiarum nomina 8uo
iure utentium. Plerique eius generis tituli decretum continent
manumissionis servorum, quorum liberatio eo fit, ut venditentur
deo Apollini Viri docti alii aliter explicandam esse rem opi-
nati sunt. Perrot, quoniam omnes tituli hue referendi Delphis
reperti, partim Delphieae originis partim ab eis, qui venerant
ex doricis aut aeolicis regionibus exarati sunt, apud Dores et
AÀeoles eam legem non valuisse putat?), quam inter alios
Graecos fuisse vidimus, ne pro se ipsa paetionem inire posset
femina. Sed si Perrotii sententia non firmiore nititur funda-
mento, non apta est, qua omnibus persuadeatur. Nemo enim
dubitabit, quin omnes hae pactiones eis legibus respondere de-
bueriní, quae Delphis valebant, neque habeamus alia in his
titulis instituta nisi Delphiea. Qui manumittunt oriundi sunt
Amphissa, ex Locride, Doride, Phocide, Aetolia. — Aliter
Foucart?) rem expedire studet. Hanc venditionis rationem ab
usitata ratione discrepantem sacrae cuiusdam dedicationis formam
esse putat. Caillemer quidem opinatur, feminas etiam in hoc
emptionis venditionis genere obnoxias fuisse legibus, neque
quidquam impedire, quominus ita rem exponamus. Primum
fuisse hanc dedicationis formam veram emptionis venditionis
pactionem. Sed ex ipsis delphicis titulis ) Thalheim demonstrat,
mulieres post nuptias ius habuisse possessionis earum rerum,
quae antea earum in manibus fuerant; qua de causa mulierem
ipsam vendere potuisse suas res probavit. Sed mulierem aine
xvolo emere non potuisse, nemo negabit. Mulier suam pos-
Bessionem alteri tradebat, non vir, qui solum, quas leges exige-
bant formulas publieamque pactionem conficere debebat. Sae-
pissime autem additos invenimus xvglovc, BeBauotz)Qac semper,
quos plerumque ex proximorum cognatorum numero sumptos
esse titulis probatur.

1) Aristot. Polit. II, 6, 10. Plut. Agis 7. -

3) Rev. erit. IV (1867) p.36 sqq., quem librum inspicere non
potui; sed Perrotii opinionem affert Caillemer ]. c.

3) ]. c. p. 379 8qq. 3) Wescher et Foucart no. 31, 92, 90, 341.

17

Eandem rem esse puto in titulo Mylasensi (Bull.
d. corr. hell. V, p. 109). Artemisiae cuiusdam nomen sine eura-
iore inest; alius autem eiusdem originis titulus (Le Bas III,
No. 415) continet formulam v&.168qq.: ... Zfyuzrou&óog tic |
An]ustoíov, usv& xvolov vo9 xatpós Anug]voíov xc4.
(va. 28qq.: &xQlato Ooacéac zxog& ovtsuilag xtA. vs. 4:
Qv zxQoószolato xagà Aottuiolag xtA). Sed ubi femina pro
filio, qui nondum sui iuris est, pactum init, xvQtor non deesse
videmus; velut in Erythraeensi titulo Rev. archéol. 1877,
t. XXXIII p.1058qq. C vs. 7: JVoóo0 2íuov xoi »xv[guoc
iV]ooco?g Os0goor; Nosso enim pactionem iniit pro Astyno
filio minore.

Mentio fit xvoíov etiam in lapide Tenio C. I. G. 2338
v8. 16, 17, 28, 41, saepius: uet xvglov. v. 63: GvrexavoU»-
[rov .. xol| xvolov. Femina quoque un& cum xvQío hoe
,0Uv&XaGLvoUrtOc" munere functa esse videtur ex v. 118: 6vy-
qoQ9ov6nc xal Gvvexotov059c xtà. 'Teni quoque mulierem
xvoío carere non potuisse si quid publiee agebat ex eo colligas,
quod ubi ipsa emit femina, appositum est xvoíov nomen; contra
ubi sermo est de finibus boni cuiusdam vendendi accurate de-
Seribendis, inter vicinos ubi nominatur femina, non habemus
xvQu.0» appositum: vs.100: oic] veívrovec dquxolvg xol cà
zatdla và Aotxolvov?

Haliearnassi (C.I.G. 2656) mulier sine xvoío emere vi-
detur Dianae Pergaeae sacerdotium; omissum esse viri nomen
Suspicor nisi, sacerdotia pro se ipsis emere potuisse feminas
putes.

Item Erythris femina sine tutore rem gerere potuisse vi-
detur; in titulo Rev. arch. 1877 l. ec. pars C vs.7 legimus:
»AouotayóQn, xAgoorvóuoc toO .. Ó.xovviotyow ieoncsla»"
XtÀ., le. ,publiee vendendam proponit".

III. Impuberes.

Impuberes aeque ac mulieres |paetionem ex legibus inire
non potuisse cum re ipsa tum scriptorum quibusdam testimo-
niis docemur, quorum gravissimum est Is. de Arist. hered. $ 10:
,zG.006 yàg oOx l&soviv óuaU z:9v yevéot ar Ó yàg
vóuog ÓuaQgróg» xoAvsL xociói ur B&stvot GvuflaAAswv unót

2

18

yuratxi xépoo utóluvov xouOc»" xvA. | Schoemann (l. c. p. 571)
quidem et Platner (l c. p. 273) existimant, sicut mulieri, ita
impuberi etiam lieuisse emere etf vendere, nisi pluris staret res
quam unius modii hordei. Eam sententiam ex Harpocrationis
(Bekker 141, 9) verbis elicuerunt hisce: j0tt xatóÓL xal yoratxi
ovx i&v ovuBéAAsv xépa utólurvov xQguBGw". Sed reete
Caillemer Isaei locum pluris aestimat quam lexieographi verba,
qui ex illo solo sua hausit. Atque cum ipsius Isaei tum sacho-
liastae in Aristoph. eccles. 1024/5 «confirmari puto sententiam
illam, impuberi omnino non licuisse, pro se ipso pactionem
quandam inire. Dieit enim orator apertis verbis l. c. ,zra4Ó0c
y&o oUx B&sotiv 0iuaO d xnv yevécot a^, quae verba pluris
aestimem quam quae sequuntur: ,0 y&Q vOóuog Ótaggrzómnv xo-
AveL z:ouÓi ur) é&etvot ovufaAAeww unóé yovatx zxépo usóluvov
xQLtÜc»". Atque omnes puto in eo consentire, institutionem
illam omnino ad Graecorum leges de impuberibus quadrare.

Plerumque i8, euius curae puer post patris mortem est
mandatus, éxírQozog dicitur, sed probe tenendum est, hunc
tutorem nonnumquam xvQ.0» dietum esse. Cuius rei non solum
apud oratores testimonia exstant, sed etiam Mylasis eum xvQrcor
appellatum esse ex titulo apud Le Bas III, 415 v8.17 intelle-
gimus: ,xol J&00rvog xel Osouv5o|rov| ustà xvolov cot
zatgóg avtóOr Osour5otov" xvÀ. Quamquam hoc loco pater
est xvQioc filiorumque in emptione venditione personam sustinet,
tamen non dubito, quin patre mortuo tutor xvQrog dictus sit
ubi agebatur de bonis pupillorum administrandis.

IV. Inquilini.

Inquilinis permissum non erat, ut domos fundosque intra
fines alienae civitatis emerent. Atticum quidem hune usum
fuisse ex eis titulis cognoscimus, quos collectos habemus a
Schuberto!); ad atticum autem usum imprimis nobis erit respi-
ciendum, eum non satis magna locorum titulorumque series ex-
siet, qua doceamur, qualem rationem aliae Graecae civitates
secutae sint in donanda enetesi, i. e. iure agros domosque emendi
atque possidendi. Sehubert (1l. c. p. 41) ex eis titulis quos compo-
guit, duplex encteseos genus distinguendum esse probat; aut enim

!) de proxenia attica, Lips. 1880.

19

I. domum solum possidendi ius donatur: C.I. A. II,
42, 70, 121, 222, 413, aut

Il. bonorum etiam fundorumque possessio conce-
ditur, quod magis usitatum fuisse ex 24 inscriptionibus elucet,
quas Schubert collegit. Prioris generis formula est consueta:
xal slvat. avt olxlag Éyxvgou", alterius: ,£ivat ób aovdx
xal yüc xololxíag tyxvgow". Alius generis enetesin tribuunt
Athenienses mercatoribus quibusdam Citieis, quibus ut terram
quandam acquirant ad exstruendum Veneria fanum permittitur:
C. I. A. II, 168, 2, vs. 37 8qq:: ,Ó00rat totg iuzóQoig | vov
Kuviéov Évxvgaw x[o]olov, à» à ióoUoorvrat cO | igóv tüjc
AgooÓltoc, xab&xso xal oi AlyUxtiot tO | íegÓv vzjc Iotóoc
tógurtat". Aegyptiis igitur quibusdam iam antea eadem acqui-
rendi potestas concessa est. Aegyptios autem et Citieos non
vendere potuisse terram emptam verisimile est, quam ea modo
condicione adepti erant, ut £eQO0» quoddam in ea erigerent.

Sed non Atheniensium solum, verum etiam aliarum civita-
tum consuetudo fuit, ut propter beneficia erga rem publicam
emendi possidendique ius tribuerent inquilinis, id quod non
exiguus íitulorum numerus probat. Cuius generis titulos in
C. I. G. collectos inveni hos:

Tribuuntceives: ,8yxt5g0iv". — ,ys9Àc x. oix. £yxvtnouv*,

AÁcarnaniae: -— C. I. G. 1793.

Boeotiae: — 1567, 1566, 1562, 1724»
1564, 1565.

Cretae: 2256. 2558.

Cumarum: — 38523.

Deli: — 2267, 2268, 2269.

Laconicae: — 1334, 1335.

Mysiae: 3596. —

Teni: — 2333? 2352, 2353, 2354?
2357?

Tei: — 3052.

Thessaliae: 1771,1772,17743. —
Thraciae: (j2yyalov Éyxvnow":) 2056.

Infinitum igitur encteseos ius tributum esse ex his in-
geriptionibus colligas.

9*

20

$ 3.
Res, quae venditari poterant.

Siquis rem quandam vendere volebat, primum id studebat,
ne quis dubitaret, quin omnino suae potestatis suaeque posses-
sionis esset res vendenda. Atque omnia, quae quis possidebat,
vendere potuit, nisi lege quadam defensum erat, ut haec vel
illa res in alterius transiret possessionem. Neque in multis
Graecorum civitatibus eiusmodi leges defuisse constat. De
Atheniensium usu quoniam Boeckh!) optime disseruit, pauca
modo commemorare 8atis erit; neque in scriptorum libris neque
in ipsis titulis inveni, quo amplificari vel emendari possint ea,
quae vir doctissimus protulit. Athenis permissum non fuisse
terras emere quantum quisque volebat, Aristoteles?) docet: ,xal
tO» x&AÀcL ttvig galvovvat ówyvoxóttc, oiov xal ZóAov
évouofévgós, xol xag AAoug do vóuoc, 0g xoAUt.
xr&cO9a. yv 0zxóógv BosvAgval vig: óuolog 0b xol czv
ovolar zoAsiv oí vóuot xo Avovaw Ooxto iv Aoxgotc vóuoc
&orl uj xoAstv, à&v ur) gavego» avvylav óci&n ovueBuxvtov".
Item apud Lacedaemonios lex Lycurgi vetabat, fundos in alterius
manus transferri?) quam legem usque ad recentiora tempora
valuisse ex eo constat, quod si quis labefactatis iam Lycurgi
institutionibus alteri cuidam tradere volebat bonum, non ven-
debat, sed donabat, quoniam hoc legem supra commemoratam
aperte quidem offendere non videbatur.*)

Addendum est populiscitum, quo Athenienses in altera sym-
machia, quam habebant in priore enetesin in omnium sociorum
finibus sustulerunt, quod non 8olum Diodori (XV, 29, 7) verbis
ged etiam titulo lapidi inciso C.I. A.II, 17 docemur: vs. 35:

1) Staatshaushaltung I, p. 6, 76, 116.

2) Polit. II, 4, 4.
5 — 3) De hac re cf. Gilbert Staatsaltert, p. 13.

5) cf. Aristot: Pol. II, 9, p. 1270 ed. Berol.: ,«vs&ta9et uv yào
7 no Àsiv tqv onágyovaar (scil. 459av) éxolgosv oV xaAóv, 099g ntouj-
cac, Ó.00vau Óà xal xevtaAs(nsw é&ovolav Eóoxs toic BovAouévoig"* xtà.

. ,vüv óà &6eotw Óobval ve viv éníxAuoov 0t &v BovAncou*.

Plut. Agis V,2. ,'Egogsvoac óé tig dvgo óvvavóg. . . Emuá-
óevg Ovoua, móc tóv vióv avvQ ysvouévgg óuugogüc, Óntoav Eyga-
wev, é&eivau tóv olxov avtoU xal tóv xAggov $ vig 696Aor xal GÀvta
óobva, xal xavaAumstv OurtiOEutvoy* xvà.

21

a]xo ót N|avotwíxov &gyo[vv]oc u7) à&etves ugve io|las usce
ónuoo|L]a A95valov ugósvi ?y|xvjoactoa. i» v(o]t; vóv cvp-
u&ycv xopglaugc umnvs olxíav rts yoglov ux5ve xouaud|vou
uoce óxobes[u|évos urve GAAoL toózo| ug8evl xvà..;

De eis rebus, quas venditas esse ex ipsis titulis intellegimus,
iam verba facienda sunt. Id emptionis venditionis genus, quod
appellatur xcx754sí(a quodque cotidie in foro fiebat, hoc loco
plane neglegendum esse nemo negabit, quoniam, ubi statim so-
lutum erat pretium, non opus erat inscriptione lapidi insculpta.

I. Immobilia.

De domibus, fundis, hortis, similibus plerique agunt
tituli nobis servati. Multo maioris ponderis cum esset res
vendenda, atque pretium non iam pactionis die totum pensi-
tatum fuisse consentaneum sit, condieiones contractus lapidi in-
sculpi publiceque collocari necesse erat. Quarum inscriptionum
plerasque ita factas esse videmus, ut altera pars universitas
quaedam esset, cuius vices obeunt magistratus, de quibus infra
dicendum est. Sed etiam emptiones venditiones inter privatos
initas lapidibus incisas esse, Àmphipolitanus ille titulus Hermes II
p. 171 demonstrat.

Il. Homines,
qui antea sui iuris erant, varias ob causas venditari potuisse
eum scriptoribus tum titulis probatur. Quae apud illos de hac
re inveni, haec sunt.

Boeckh (Ll c. I p.446) docet, metoeeum Atheniensem, si
vectigalia civitati non pensitavisset, venditatum esse. ltem in-
colas urbium regionumque ab hostibus captarum libertatem
amisisse suoque iure privatos esse satis constat.)

Nobis hoc loco demonstrare propositum est, etiam in titulis
non deesse crudelissimae illius antiqui iuris consuetudinis ve-
8Stigia; duabus enim Haliearnassensibus demonstratur inscriptio-
nibus, satis usitatam fuisse hanc rationem inter Graecos, quam
apud erudeliores rudioresque Romanos longe diutius valuisse
8cimus etiam in iure privato. De Ro.ani iuris forma, quam
appellabant ,nexum", praeclaras commentationes cum scripserint

!)) Xenoph. Cyrop. VII, 5, 73. Memorab. II, 2, 2. Polyb. II, 58, 9.
Plut. Nic. 15.

Huschke et de Savigny!), boc solum commemorandum est,
spectare eas institutiones ad ius privatum, quippe cum Romae
ei, qui aere alieno obruti, quae debebant, solvere non poterant,
libertatem publiceque agendi facultatem amiserint. Aliter autem
reg 8e habet in titulis Halicarnassensibus, quos non spectare
ad ius privatum sed ad publici iuris usum aec consuetudinem
iam demonstrandum erit.

1. De priore inscriptione pauca verba facere sufficiet; pactum
continet inter Lygdamin, Cariae tyrannum eivesque Haliear-
nassenses et Salmacitas ?); adduntur condiciones poenaeque, quibus
ei multandi sint qui pactionem quaeque in ea constituta erant,
laeserint: vs. 32 sqq: tC» vogov tovtov | 7jv ttc 94Ag [ovy]-
yéot 7 xoob5ra[]] wjpor cots u|[rg sivos vóv vópo|v tob-
vov, t& àóv|va] «vto? xtxQrof« | xoà voxoAAcov|Lo] sive:
Ííegà, xol a|vvóv gevyew G|ua]: 7» Óób uy v av[v|Ot &&u
óéxa o[va]trgov, avvóv [x|exoz o9«. àx[i àga]yoy9 xol
ux[óle]ua xe$oóor [siv|et sis AAcx[aovg]ooov" xvA. Apertis
igitur verbis hominem venditari potuisse docemur, si legis con-
dieionibus non steterit atque si ea, quae possidebat, non pluris
fuerint quam 10 staterum. Ex verbis ,z:ez0700a. &xl é£&ayoryij

. xal u5óauà xá&oóov sivat slc AAxogvgocó»", damnatum
in externas civitates venditandum fuisse apparet neque in cuius-
quam civis Halicarnassensis manus eum transire potuisse; neque
vero dubitabit quisquam, quin in veram servitudinem venditus
sit atque omne ius publice agendi amiserit.

2. Simile quid inesse titulo B equidem statuerim, qui quam-
quam valde eum truncatum esse dolemus, aliter explieari non
potest. Agitur in priore tituli parte (—- tab. A apud Newtonem)
de vendendis bonis hominum quorundam, qui, vel 8celere com-
misso vel aere alieno obruti, in manus trium deorum pervene-
rant: OÍ]|óe àxolavro xogà vo? AxóAAovog xo|| tc] A95-
vaíns xoi llag9évov yécg xol oixiag [vv] 09sórvtov otc

7 Huscehke, d. Recht des Nexum, 1846. v. Savigny, Ver-
mischte Schriften II, p. 396 sqq.

3) Newton, Discov. at Halic. p.671. Hune titulum liceat littera A,
alterum, qui est in Newton, Essays p. 427 sqq. littera B significare. —
Titulum de foedere icto inter Lygdamin et Halicarnassenses nuper
edidit Dittenberger, Sylloge I, p. 11 sqq. — alterum ibid. p. 13 8qq.

28

Ocotc to)roic". Qualis fuerit causa huius venditionis, eruere
studuit eum Newton, qui &6tÜe(ag punitos esse rerum posses-
sores, tum Haussoullier, alter editor, qui illos, pecunia quadam
credita, tempore constituto non soluta, bonorum venditione mul-
tatos esse putavit. Sed neque hane neque illam sententiam ex
ipso titulo iia demonstrari posse confitendum est, ut dubitandi
non jam sit locus.

In altera parte tituli (tabb. B, C, D), quod iam initio ita
mutili sunt versus, ut pro certo intellegere iam non liceat,
uirum eiusdem generis continuerit rerum enumerationem, qualem
priori parti inesse vidimus, an aliam quandam rerum notationem,
admodum dolendum est. Neque hoc loco probandam esse New-
tonis emendationem mihi persuasum est. Prioris versus nil su-
perest nisi haec: ,... «cg tolg Osotg". Quae verba Newton,
quamquam ambiguam esse suam emendationem ipse confitetur,
pendere putat a voce éfsBalovv, i. e. ,auctores secundi sunt".
Quam viri doeti opinionem probabilem non esse ex eo elucet,
quod jam initio totius inscriptionis, À vs. 28qq. nominantur
BeBatorzosc, i.e. ipsi dei eorumque vecoxoíat; neque ad de-
monstrandam sententiam ne unum quidem titulum afferre potuit,
quo auctores secundos non una cum emptore, quem adiuvant,
enumeratos, sed coniunctos ultimis tituli versibus appositos esse
doceremur. ltem nescio, qua ratione cum voce éfefjalovr con-
iungi possit usitata secundae partis formula: e. gr. B v. 94;
»FKocoAog Agó[v8]fpo 2ZxAgvóv A$5voyógso: sequitur pre-
tium. Recte autem mihi Haussoullier ,£xoíavro" restituisse vi-
detur; neque dubito, quin B, 1 laeuna eum eo optime expleri
possit hisce verbis: [Otós àxolavto vovg ogsAovt]og tot
Ooig. Verbum éxQíavto iam in parte A occurrisse scimus;
quare, Si probamus coniecturam viri docti Gallici, utraque tituli
pars optime inter se convenit. Restat ut re ipsa, de qua agi-
tur, comprobari posse Haussoullerii explicationem demonstremus,
In utraque tituli parte sermo est de vendendis rebus, quod ex
eo maxime apparet, quod eandem formulam in alterius atque
prioris partis articulis adhiberi videmus e. g. A, 19: JJagavocoAoc
Hoevváooto[c y5|v à» Ovaooct vzv AoAuouov voO Ilígyovoc
xtÀ. et B, 112: Xatgéóguoc Aoyayógso Mátiw Kfoso xc4.
Primum legimus emptoris nomen, casu nominativo positum, tum

24

rei empíae notionem, eamque casu accusativo, denique pretium
ex paetione solutum. In eo haerendum non erit, quod homines
venditari statuendum est, quippe cum Halicarnassi talem libe-
rorum virorum venditionem fieri potuisse ex Lygdamidis illo de-
ereto demonstraverimus. Sed cum hie damnatos in verae servi-
tudinis síatum redaetos esse viderimus, longe aliam rem esse in
titulo B apparet, quoniam homines venditos in veram servitudinem
non abductos esse ex eo probabile est, quod complures eorum
non Semel tantum, sed bis, ter, saepius idque non ab eodem
viro emuntur. Neque unicuique emptori idem pretium solven-
dum fuisse pro eodem, viro empto ex tituli verbis constat.
Silenum quendam emit:

1. AxoAAóóoo[oc Il]oAwéc v. 93.

2. "YoooA4oc Agó[vf]éoo v. 94.

3. llavtaAéov KosyAo v. 96.

4. IlaevvaAéov Agoréuovoc v. 98.

Haussoullerii de ea re opinioni, quam Dittenberger !) ge-
quitur, ego quoque consentio: emptores emisse non ipsum virum,
sed obligationem, ea ratione, ut quod ille usque ad venditionem
debuerat deis, nunc emptoribus pensitaret.

Ambigua admodum atque difficillima est notarum numera-
lium explicatio, quas in altera tituli B parte pro eis positas esse
videmus, quas inter omnes Graecos notas usitatasque fuisse ex
ingenti titulorum numero satis constat. Nova autem planeque
ignota sunt signa quae occurrunt inde a v. 756 usque ad finem,
in quorum natura et origine ut Newton iam et Haussoullier
operam frustra consumpserunt, ita ne me quidem, quamquam
cum Graecas tum Lyocieas inscriptiones perscrutatus sum, quid-
quam invenisse doleo, quo, cuius originis Bit haec numerandi
ratio et quomodo cum consueta omnibusque Graecis nota con-
venerit, definiri posset.

III. Servi.

Inter alia bona venditos esse servos docemur catalogis
bonorum publieatorum a poletis confectis, quos ad Hermo-
copidarum causam pertinere probabile est, C. I. A. I, 277. Eodem
pertinent Delphicae inscriptiones, quae sunt de manumittendis

1) Sylloge p. 15.

25

servis sub emptionis venditionis forma (cf. p. 5b). De quibus
Cailleemeri probandam esse puto sententiam, qui antiquioribus
temporibus veram exstitisse statuit venditionem inter deum, cui
venditatur. servus prioremque possessorem; tum in dedieandi
formam magis magisque mutatam esse hanc manumittendi ra-
tionem, qualem in titulis huc spectantibus nunc videmus.

IV. Sacerdotia.

De natura huius emptionis venditionis generis primo
dieendum est, simillimam eam fuisse emphyteuseos , quippe
cum is qui emerat aliquod sacerdotium , ut titulis ipsis do-
cemur, per totam vitam sacrum munus obtinuerit; neque exi-
Sümo, emptorem alteri. vendere potuisse sacerdotium. — Ad
explieandam hane rem seriptorum locus exstat unus, Dionysii
Halicarnassensis!), quo apud veteres Graecos consuetam fuisse
sacerdotiorum venditionem intellegimus, quam apud Christianos
posterioris temporis ,simoniam" appellatam esse scimus. Sed
quod deerant eius rei alia documenía, non magni ponderis exi-
stimabatur haee Dionysii mentio diuque neglecta est, donec
plures in lucem provenerunt tituli lapidibus insculpti, quibus
latius patuisse hanc consuetudinem inter Graecos docemur,
' quam usque adhue putabant viri docti. Qua de re nuper bre-
viter dixit Dittenberger?) Quattuor nunc tituli de sacerdo-
tiorum venditione exstant, quos initio totius commentationis sub
No. 17—20 enumeravi (p. 5).

Duplicis generis esse quattuor hes titulos statuendum est.
17, 19, 20 unius solum sacerdotii venditionem continent, 18
autem multorum numinum enumerationem, quorum sacra mu-
nera novo 8acerdoti emptione venditione mandantur. Atque
prioris generis titulis insculpta est accurata condicionum de-
scriptio, quae observandae erant novo sacerdoti; Erythrensis
autem titulus de condicionibus emendi atque de emolumentis
quae capere potest emptor ex munere empto, omnino nil docet.

Àc primum quidem praecepta, quae in titulis modo comme-
moratis perscripta sunt, brevi in conspectum ponam.

1. No. 17. Initio tituli huius Halicarnassensis nominari

Y) 'Dopu. dox. II, 21.
3) Hermes XVI, p. 165 8qq.

——n

26

magistratus paetionemque fieri secundum populiscitum videlicet:
v. 8: ,£0o&ev [vfj. BovA|z xol vox Ó|y|uon yvoug xovta-
v0" xtÀ. sequitur ipsum populiscitum quo instituitur, ut
Minervae Pergaeae sacerdotium venditetur, idque ,£xl 0ojjc
vij «vtiüjc (sc. Íegslac). Frustra nomen requirimus emptoris,
idque in fine totius inscriptionis positum fuisse ex analogia
tituli No. 19 v. 30, cum ultimi amissi Sint versus, verisimillimum
esi, Ex feminini formis e.g. v. 7: ,7/08 xQuauévr/ alis, mu-
lierem emisse sacerdotium concludimus. Natura igitur huius
tituli haec fuit: vendendum publice pronunciatur Minervae 8a-
cerdotium ; adduntur condiciones, quibus emptio fleret quaeque
observandae essent emptori in novo munere; enumerantur deni-
que emolumenta, quae existunt sacerdoti ex uno quoque 8acri-
ficio (v. 9).

; 9. No.19. Aeseulapii quoque sacerdotium ante paetionem
vendendum promulgatum esse ex primis versibus quamvis valde
íruncatis elucet. Facto ipso contractu promulgationis instru-
mento aseripta sunt nomen emptoris, pretiique eum vectigalibus
notio: v. 28—830: ,tiu]& Ísgetelac o9» bxarootàt x|cl tQua-

xolorát ógoyuoi jl [. . xov]va ox, vévogsc oBoAol. Exgla-.

[ro Zexe]vols Myvíov".

| 3. No. 20. Nimis mutilus est titulus, quam ut quae

scripta fuerint omnia cognoscere possimus. Hic quoque non
deest emolumentorum enumeratio, quae duodecim deorum 8a-
cerdoti ex empto munere existunt.

4. No. 18. Sed transeamus ad titulum Erythris repertum,
qui longe maioris ponderis est quam tres illi tituli, de quibus
verba iam fecimus, ad cognoscendas eas, quae de sacerdotiorum
venditione apud Graecos valebant institutiones, cum non solum
8aliS8 bene servatus, sed etiam eis, quae continet praeceptis
nova nonnulla ad res sacras pertinentia nos doceat. — Aliud
pactionem promulgandi genus hune titulum continere iam dietum
est; deest populiseitum , enumerantur magistratus, quibuB, quo
tempore facta est emptio venditio indicitur; emptores nomi-
nantur, pretium, eponion, testes.

Quam ob causam instituta sit haec emptio venditio, pro
certo dieci nequit; nescio num existimare liceat, in certum quod-

27

dam tempus sacerdotibus mandata fuisse munera!); ego certe
nescire me confiteor, quo alio modo fieri potuerit, quod uno
fere tempore tam multa sacerdotia in aliorum manus transeunt.
Addendum est breviter, sacerdotiorum numerum, quae eodem
tempore venditantur, admodum variare; C, 45 Veneris, cui est
cognomen Jfv&óyonorog munus solum venit, B, 18 contra 16
gacerdotia venditari videmus eodem eurante magistratu.

De numinibus quorum in titulo mentio fit, cum Rayet satis
commentatus sit, denuo verba facere supervacaneum est. Non
unum quemque deum suum habuisse sacerdotem ex eo elucet,
quod pretii soluti mentionem nonnumquam post complurium
deorum nomina positam esse videmus. Haec addam exempla
A, 18: Zx0AAov Kavxacos)c xal Aotsuug Kavxaolg. A, 19:
AxóAAov Avxstoc, AxóAAcv ArnjAcc, Ilorauóc AAéov. A, 95:
Zeóg duoc xol Aó5và duia. B,19: Zevc Axovgoxatoc,
Aóqvà Azotgozoía ete. B, 97: AyiAsóg, étui, INnosíóor.
Hoe solum constat, eos deos, quibus eadem erant cognomina,
unum habuisse sacerdotem; idem valuisse apparet, ubi agitur

de heroibus, Achillem nomino, qui una cum Thetide matre Ne-

reidibusque cultus est.

Non agere titulum de usitati generis emptione venditione,
ex eo intellegitur, quod ut brevi dicam, nonnulla sacerdotia non
semel modo sed bis venditantur. Quomodo explicanda sit haec
res nova, nunc quaerendum est.

Rayet quidem, quamquam aecurate exponere studuit rem
ambiguam, non ita probare potuit suam sententiam, ut mihi
quidem persuaserit, sed me quoque melius explicare materiam
difficillimam non posse confiteor.

Termini teehnici ad emptionem venditionem spectantes
hi sunt. |

1. &yogáo, zxtzQóoxc, zxoAÉc (simplex emptio).

9. í&xayogáo, àxuxuxQa0xo, xod.

9. ótaovvlovgut, ÓtxoUv0Ta0tG, quorum verborum 2. et 3.
omnino ignota hoc titulo primum occurrunt.

3) Dittenberger Syll. II, p. 536, not. 3 omnia sacerdotia ad vitae
tempus veniisse putat, omisso solo Áristomenis Metrodori C, v. 408qq.
quod hereditarium munus fuisse existimat.

. ——

28

Et Rayeti quidem de his opinio haec est:

1. zxQOtg tum fit, cum vel morte prioris possessoris vel
alia qualibet causa vacat sacerdotium.

2. éxixQco0tg tum instituitur, siquis, quod ipse emit sascer-
dotium alteri alicui vendit. B, 58: 40g EAs[v9]solov, sl uiv
Éotuv iegeUg, àxuxoAstrot, el. 0b uz) Éovuu, xoAsttar: quorum
verborum hane interpretationem profert Rayet: ,Ignotum est,
num quis Iovis exstet sacerdos; si quid adest, pretium, quod
novo emptori solvendum est, aecipito; si non iam exstitit, pe-
euniam habeto respublica". At ita intellegi nequit, cur in re
tam singulari idque in titulo satis diligenter conseripto, omissa
Sinf priorum possessorum nomina, quae e.g. in simili titulo
Tenio C. I. G. 2338 omnia in uno quoque articulo enumerata
gunt. Item nescio, num quis sacerdos, quod modo emit sacrum
munus alteri vendere potuerit; maxime autem offendit, quod
pretium ex epiprasi solutum semper minus est, quam pendenda
ex prasi pecunia. Mirum enim esse nemo negabit, quod homo
quidam primum rem emit pretio 400 drachmarum, tum idque
paulo post, vendidit 10547, quale habemus in sacerdotio deorum
Procyelicorum, C, 17 et 22. Eadem res, quod minus semper
est pretium ex epiprasi duetum quam ex prasi), impedit, quo-
minus auctione venditata esse sacerdotia existimemus, cuius
prima emptio (,erstes Angebot") zroaGGtc, altera autem (,zweites
oder Schluss-Angebot") ézízQa0tg esset; qua explicatione, nisi
pretii notiones impedirent, perspicuus fieret omnis titulus. —
Ut nunc res se habet, dolendum est, quod ipsis tituli verbis
nil inest, quo propius ad veritatem admovere possimus rem
difficilem satisque ambiguam.

Quo tempore sacra munera per emptionem venditionem
novis mandari poterant sacerdotibus, mulieres quoque, quas sui

!) Zevc xal A959v&à Anotoon: B, 19 pret. 50dr C, 1 pret. 1508r

"Hoe TeAs(a C,14 , 68500dr C,21 , 251dr
Apooóíty Ilv9óyogotog — B,25 , 3004: C,47 , 130dr
Eousje Ayoootoc B,43 , 4610dàr B,53 , 46000
Koovfgavrsg xtA. B,46 , Olildr B,56 , i171dr
sol Ilooxvxàioi: C,17 , 400à4r 0,22 , 10584r

Semel modo, idque in vendendo Iovis et Minervae sacerdotio pecunia

ex prasi minoris valet quam ex epiprasi.

29

iuris non fuisse supra demonstravimus, emere potuisse credas,
imprimis ubi agebatur de vendendis dearum sacerdotiis. Quare
mirum certe est, quod in nostro titulo, ubi tam multa dearum
Bacerdotia veneunt, inter tot emptores semel modo feminam in-
venimus, quae Veneris quoddam sacerdotium Apollonio filio
,Ota0vríotgoLv", i.e. concedit. Hane enim esse huius verbi
rationem satis probavit Rayet l.c. p. 12238qq. Quam ob rem
omnia dearum sacerdotia a viris solum emantur, me nescire
confitendum esti; utrum viri, qui dearum haee munera sacra
emunt, mulierum loco funeti sint, an, quae in pactione inierant
officia ipsi exsequi debuerint, pro certo dici nequit. Nam
quamquam negandum non esf, habuisse deas viros sacerdotes,
qui sacra obibant munera, tamen ne illud quidem verisimile vi-
detur, Erythris viros solum sacerdotes fuisse atque feminas non
habuisse obtinendi sacerdotium facultatem.

Valueritne in ipsa Graecia usus vendendorum sacerdotiorum,
propterea decerni nequit, quod omnes de ea materia tituli in
Asia vel in regionibus Asiae finitimis in lucem prolati sunt.

Eas solum res emptione venditione in alterius possessionem
transmitti potuisse, quae omnino atque sine dubio venditoris
erant iam initio huius paragraphi commemoratum est. Restat,
ut hoe loeo mentio fiat tituli apud Le Bas No. 415. Agitur de
embasi bonorum quorundam, quae ex [atroeclis possessione in
manus fideiiussorum Iovis, cui est nomen Osogoa, transierunt.
Átque omnia sua bona vendit Iatroeles, quod quidem formula
ov0irv OxoAszouévov iavtdu iv volg vOxoug voUtotg doce-
mur; excepía autem sunt ea bona, de quibus controversia orta
erat, utrum Iaírocles an alter quidam possidendi ius haberet:
,ZÀÓZv tà» Óó.augiofggvovuérvov [x|oóc MeAávSuor
IlóAAtog". Patet igitur, de parte bonorum latrocli litem fuisse
contra Melanthium nondum diiudieatam. ,i&» óà xQu£75 xol
v& Óieuguoggvovusva xatà latgoxAjv, tcovrot xal tabta
iufsBavevuévor xavà vrvós v9» fujaow" xvà. Lis igitur,
si iudicata erit secundum latroclem, i.e. si decretum erit a
iudicibus, ad Melanthium non pertinere illa bona, haee quoque
in dei potestatem transeunto, idque hoc eodem decreto, quo
venditati sunt reliqui fundi; quam formulam: ,800rrat xal

30

vavta jupsQavevuévoi xvoloc xavà vávós vv Üufgaco"
propterea additam esse credas, ne opus esset novo titulo, si
bona, de quibus iam lis est, Iovi traderentur. Sed quid faeturae
sint partes, si contra lIatroclem diiudicata fuerit causa, ex tituli
versibus intellegi nequit.

Titulus Le Bas, No. 414, quamquam mutila sunt verba,
eadem continuit; vs. 10: ,d&» 03 xor£7 và QuuguoBqv|ousrva]";
neque enim, quin à Waddingtonio ex analogia tituli 415 recte
emendati atque restituti sint versus, quisquam dubitabit.

$ 4.
Quando fuerit pactio perfecta.

Primum quidem, eum titulis de hac materia pauca modo
insint, praecepta, quae apud scriptores perseripta sunt, brevi in
eonspectu ponam. Formas atque caeremonias, de quibus Theo-
phrastus!) verba facit, non ad perfectionem coníractus spectare
sed ad transitum possessionis in emptoris manus (,íclg t7
xtjj0L»") pertinere Caillemer l.c. (cap.I et II) contra Hof-
mannum?) demonsírasse videtur. Átque recte puto Caillemerum
suspicatum esse, emptionem venditionem, sieut Romae,
mutuo 8olum partium consensu initam esse. Ad
trangitum rei vendendae in novi possessoris po-
tesíatem formas quasdam exstitisse demonstrat,
quas cum "Theophrasti verbis tum inseriptionibus admodum
varias fuisse intellegimus. — De ineunda legitima pactione,
theoretieam dico emptionis venditionis partem, si quis doceri
velit, inspicere licet Caillemeri libelli cap. I et II et Hofmanni
illa, quae exposuit p. 88s8qq. — Neque firmam de his rebus
regulam apud veteres Graecos exstitisse ex eo apparet, quod
Theophrastus, qui leges servavit Pittaci Mitylenaei, Athenien-
Bium, Cyzicenorum, Thurinorum, Aeniorum, Charondae, Pla-
tonis, plane diversa fuisse de paoti perfectione? praecepta de-
monstrat. Sed transeamus ad ea, quae philosophus ipse affert:
,Xagovóag xal IlAGtov: ovrou yàg xageyoijum xsAtUovOL
ótóóva, xal Aaufavav, àiàv ÓóÉ tig si0vevog, ur sivo

!) Hofmann l.e. p. 768qq. "Thalheim l. c. p. 128 8qq.
3) ]. c. p. 47, 56, 60, 106.

91.

OÍxqv^" xvÀ. Charondam Platonemque postulasse docemur, ut
statim ea fierent, quae utraque pars se facturam esse in pactione
promiserat. Si quis venditor non statim accepisset pretium, non
licuit ei causam intendere, qua sibi pecuniam ascisceret. Pre-
tium quidem xe«geyonue dar potuit in pactionibus de rebus
exigui ponderis; sed ubi agebatur de maiore pecunia solvenda,
imprimis de vendendis rebus immobilibus, totam pecuniae sum-
mam sfíatim pensitatam esse verisimile non est. Quid opus
fuerit testibus, quid iureiurando, nisi ut, quae pollieitae erant
partes, se.Btriete observaturas esse confirmarent? Non igitur
errabimus, si in omnibus eis titulis, quibus paetionem initam
esse coram testibus intellegimus, pretium non statim pensitatum
esse censemus. Immo certe Charondae Platonisque illud non
ad legem omnium Graecorum civitatum communem spectat;
num in una vel altera urbe talis valuerit lex, discerni plane
nequit.

Theophrastus l c. caeremoniarum quarundam mentionem
facit, quibus opus erat ad rite perficiendam emptionem vendi-
tionem:

L Orav 5» tuu?) Óo0 5 ,clg xvj firma rataque est
emptio, id est plane perfecta soluto pretio. Sed

II. x«l (0va») và ix vv vouov xotuj600:; for-
mulae igitur vel lege vel consuetudihe postulatae observandae
sunt; quarum enumerantur:

a) Gvayoag:, ,promulgatio* Qualis haec fuerit pro-
mulgatio rerum vendendarum, supra iam expositum est.

b) 0 QxOogc. Veteres Graecos ac Romanos saepissime iure-
iurando usos et abusos esse scriptorum locis satis notum est;
nemo igitur mirabitur, quod in emptionis venditionis pactionibus
Ogxor postulatum esse cum Theophrasti testimonio tum ipsis
inseriptionibus docemur. Et ille quidem Aeniorum legibus ius-
iurandum postulatum esse tradit, idque pro diversis rebus di-
versis locis dandum: ,xeAetvovot yag, à&v u£r tuc olxiav zol5-
vaL, Üvs» ixl voU AxóAAovog vov Exuxoyualov, ià»v ób

yo0olov ixl víc xoc 5 avtóg olxet, xol Ou vo ctv vav-

vlov tfjg &Qync . . ., vOv Ob ur) olixoóvra iv ove. ÜUev
tÓv 0Qxov £xi vob Aic voU Ayogalov ... &vsv ób vov-

tov uf éyyo&gew vr» &oyrv: Guc xal iv và 09xo xgoc-

32

ooxíbGsiv avvgv (acl vy» agyyv) &àv uz Ourvooot unót
iyyocwew vov ovr". Si quae pars contrahentium, quod le-
gibus institutum erat iusiurandum publice dare nolebat, ne in-
scribatur paetio prohibento magistratus. Sequuntur illa: ,xvgía
ób $ vj... 0tav ... tà ix TOv vóuov xoujóc0w, olor
&rvaygagrv T 0Qxo»" xvà. Apud Aenios igitur haec valebat
lex teste Theophrasto: Si quis in urbe, ubi ipse habitat, domum
vel terram emere vult, in ara deorum lege designatorum iusiu-
randum facito, quo se inire pactionem ,,9uxalog unótv ovy-
xaxovgyotvta umyrs véyvg juyte umyovi] ugósuu publice
confirmet; idque fit coram magistratibus tribusque incolis, qui
testium munus obtinent. Utramque partem praebuisse iusiuran-
dum verba docent: ,tÓv cvtOr Ób vtQOxor» xol tÓv zo obrto
zxoAstv àÓoAcc". Quam legem in unaquaque de emptione
venditione pactione valuisse illis demonstratur: ,Grsev Óà rov-
tov" xt4.

In titulIgs de emptione venditione his iusiurandum datum
esse videmus:

1. Wescher et Foucart No. 407 solum praebet exem-
plum, quo apud Delphos quoque iusiurandum datum esse doce-
mur, duasque partes iurasse' coram sacerdotibus testibusque.
Eas autem partes non fuisse venditorem et emptorem, sicut
Aeniorum postulabatur' praeceptis, sed venditorem et manci-
pium, de quo inita est pactio, ex ipso elucet titulo. Condiciones
enim imponuntur eum venditori tum servo manumittendo; ille,
ge Servum neque iniuria affecturum (ju/yre avtOr aÓujosv
Sévova xol Htt90Aa0»") neque alteri euiquam eum concessn-
rum esse promittit, hic, se usque ad mortem Menarchi in eius
potestate remansurum esse iureiurando affirmat. Ad expliean-
dam hane rationem in memoriam revocemus necesse est, quae
de servorum manumissione sub forma emptionis venditionis
supra dieta sunt. — "Tituli verba haee sunt vs. 17 sqq: ,OQo-
c&rvro ób Mévagyog (venditor) ivavvlov vàv isQéov vov vo-
Uuuov Ogxov zxagà vOv AxóAAo 5s aovóv | aóuxjosw
Hévova ugób He0A&ov àg xa DE uxób &AAou ixcQépso"
XtÀ. v8. 918qq.: ,tÓ» autO» Ób Ogxov Ouocávto Aévov xol
Ilet$-óAa0g (aervi liberati) Mevágyou xagauévew xaoà Mévag-
gov à» vé xa Qo ... ÓovàAsÜovreg" xvÀ. vs. 26: ,Quocav

83

xoti vó. fopuou xol avrít Óuégou ivavil và Legéow xol
vóu | uagrogo»". Quoniam legimus vs. 17: ,tóv róuuuov
0Qxo»", non rarum fuisse iusiurandum in manumissione ser-
vorum verisimile est, quamquam me alios titulos hanc senten-
tiam comprobantes non invenisse eonfiteor.

2. Ignotum non fuisse neque inusitatum iusiurandum in
Servorum manumissione sub emptionis venditionis forma, ei
quoque tituli demonstrant, quos Tithoreae repertos Ulrich
edidit!), quamquam iurisiurandi euiusdam mentionem non fieri
apertis verbis negandum non est. Sed quae Ulrich ipse pro-
fert: ,der Ausdruck y970et tà» yéga in 9 und 5 scheint einen
feierlichen Handschlag zu bedeuten", satis probabilia esse puto,
neque dubito, quin huic eaeremoniae eadem fuerit vis, quam
in Delphieo illo instrumento 0Qxo» habuisse vidimus. :

3. Haliearnassi quoque sine dubio notum erat iusiu-
randum ad perficiendum contractum. "Titulo, quem edidit
Newton (Essays p.433 sqq.) de ea re haec insunt vs. 5 8qQq.:
,OvufsÜauo0» ovg veozxolag xoi à&ooxi6so0 «a xat&
taota" xtÀ. vtoxotaL. deorum in primis versibus nominatorum
vices obeunt, qua de re infra p. 40 ff. sermo erit. Fortasse quis
ex hoc titulo colligat, venditorem solum 0Qxor praebuisse, quo
eonfirmabat, se contractum inire GÓÓAc, — altera pars autem

quod iurasse non videtur, certe mirandum est.
Etiam in emphyteutieis pactionibus non deerant dame ^

4

qua de re si quis doceri velit, Euleri libellum de locatio£. .«-
duetione p. 5 inspiciat.

-

^
ÁH :
— M

A

e) ... totg yelvoóotv vcÓ yuyvóusvosr. apud Thu] /

rinos in pactione ineunda .vieinos partes quasdam egisse a solo
Theophrasto docemur; quod institutum eum plane singulare sit,
in titulis nil simile inveniri non mirum est. "Theophrasti verba
haec sunt: ,0í óà Oovguaxol ... ÓtÓÓvat ... x&tAtvOvOLV
xouvij tóv yseuóvov tv àyyotávo touol vouuouc vc Boayó
ur5ugs tvexa xol uogtvolac". Quid sibi velint vieini, hisce
exponitur verbis: ,Gveyxotov ógAovótt ... totg Ób vovg yel-
vorag (vxev8orovg zou») à&àv uj Aáfoow T óÓig xao
tob «votot Aafoow 7) Lyovveg ur) Aéyo0t vóv Povnutvov".

!?) N. rh. Mus. 1I, p. 544,6 tituli.

34

Vicinos igitur ea solum condieione testari potuisse apparet, ut
acceperint nummum lege postulatum; vxsvóv»o: fiunt, si bis
acceperunt symbolum in una pactione, aut accepto symbolo
testari recusant qualibet de causa.

III. 400a80v; arrha, utrum ad perficiendam emptionem
venditionem opus fuerit, an ea usae sint partes quasi symbolo
factae iam pactionis, controversia exstitit inter viros doctos.
Neque multa de hae re diffieili veteres docent; "Theophrastus
quidem dicit: ,xvola Ób 7 ov5... slg Óób v5v xagáóootw
xol elg «vvO tO zoAstv, Ova» GooaOva Aáf. Sed ex ipsis
philosophi verbis colligamus licet, non ubique de arrha easdem
valuisse leges: vGttovot Ó£ vivsg xol vOv GggafGva nxócov
Óst duóóvat, xQOg vÓ zxA6Üoc tüc viuo usollovtscg: Groxov
yàg, ààv ÓaxtoALov Ó tÀv Ófxa vraARvrow". Verbo ,vuvec"
intellegimus, in nonnullis modo civitatibus, quas ignotas esse
dolendum est, pro certo pretio solvendo arrham datam esse pro
maiore ampliorem, pro minore exiguam; sed fueritne arrha le-
gibus postulata apud omnes Graecos, demonstrari plane nequit.!)
Atheniensibus non ignotum fuisse Gogaf ra ex comicorum locis
cognoscimus quos servavit Pollux IX, 71. Veteres, quae de
arrha afferunt?) ad explicandam rem nil valent; Suidae verba
huc referenda esse puto, quoniam satis definire videntur arrhae
naturam: ,€QQaJoóv: 7 iv votg cvoig xtQl ToU ovovutvov
óudouévg xoox xavofoAn exio GoqaAslac"3) ^ Arrha igitur
est prima pars pretii, statim ab emptore soluta, idque vxiQ
&oQaAslag. Quod de gravissima hac re inscriptionibus nihil
inesí, quo diserte de usu arrhae ac natura doceamur, valde
dolendum est.)

De arrhae usu aceurate disseruit Hofmann 5), sed quae prae-
cepit, non plane probanda esse arbitror. Recte quidem demon-

1) Isaeus p. 71, 20. Aristot. Pol. I, 11.

2) cf. etiam Theophrasti verba: ,0x£ó00v» y&o ot v0AA0l vouobs-
tovouw*.

3) Similia quaedam legimus in Etymol. Magn. s. v. &oooBov.

^) Solo in titulo C. I. G. II, 2058 vs. 131 arrhae mentio fit; sed
quoniam ad explieandam rem nil valet, hoe loco neglegenda esse
verba existimo.

5) Beitráge p. 104 sqq.

35

Strat, quantum hae re inter se differant Graecorum Romanorum-
que leges. Romae ,emptio venditio contrahitur, cum de pretio
convenerit, quamvis ... ne arrha quidem data fuerit !) ; 'Theo-
phrastus eontra docet, ratam esse pactionem in plerisque Grae-
eiae civitatibus (,0ysó0» yàg oí zxoAAol vouoOttobou",
,Ota» àpgafOva Aáf". Sed contra Hofmannum recte Caille-
mer demonstrasse videtur, non necessariam fuisse arrham ad
perfieiendum contractum.?) Iure enim quaerit, cur opus fuerit
arrha, facta iam promulgatione publiea variisque observatis
formis, quas leges interdum postulasse constat. Neque neces-
sariam fuisse arrham ex eo forte colligas, quod omissa inscrip-
tione C. I. G. II, 2058 ne in uno quidem titulo eius fiat mentio,
quamquam eoncedendum est, testibus aliis rebus in inscriptione
enumeratis non iam opus fuisse &ooefdroc mentione; immo,
ubi legibus postulata erat arrha, eodem tempore, quo inita est
paetio, eam datam esse verisimile est. Platner?) quoque exi-
stimat, arrham usitatam (,üblich") solum fuisse perfectionis con-
dicionem.

Illud apparet, arrham, quae Suida teste prima pretii erat
pensio, in eis modo emptionis venditionis contractibus datam
esse, ubi pretium non totum statim pensitatum est.

Praeter has condiciones, quas Theophrasto teste valuisse
vidimus in perfectione paetionis, in titulis quibusdam inveni

IV. EufaGotv. Quaerendum est, utrum usitata fuerit so-
lemnis traditio rei emptae in manus novi possessoris, necne.
Apud scriptores nihil de ea inveni; sed non defuisse eiusmodi
institutiones ex titulis quibusdam intellegimus. — Fróhner l. c.
No. 49, O v. 168qq.: ,xal votós roD wngloucrog tO avil-
yoagov ... [&GvaOévrov] ... vij; Ó& omüágs xoi tüc éugá-
ót0c*. Item Le Bas III, 415 v. 12: ,foorvtat xavà ravtá
à£ugsgevsvuérvou xvolocg xarà vüvós vv tuBaoiv:
iveBlgacsv ób avtovg évavcior uagtuQgo" xv. Totum
titulum Le Bas III, 415 embaseos ingtrumentum esse, Waddington
l.c. recte vidit. In Mylasensi quoque titulo Bull de corr.

1) Instit. Justin. III, 23.
?) Rev. de legislat. 1870/1, p. 661 aqq.
3) 1. c. II, p. 340.
93*

*

96

hellén. V, p. 119 v. 16 legimus: ,tó» tc Ow?c xal tio àu-
B&osoc ... yoguctiouov"* xvA. — Sed qualis fuerit usus in
adhibenda hac eaeremonia, quae solemnis quaedam fuisse vi-
detur, discerni nequit, quare sufficiat, mentionem eius fecisse.

Simile quid Delphis consuetum fuisse putem, quamquam
vox ,fufao:c" titulis Delphieae originis non inest. Dubitandum
autem non est, quin formula ,(vcvUta (i.e. servi manumissio)
0$ iyévevo &vau£oov vo vaoO xal vot (jatoC^ (e. gr. Wescher
et Foucart No. 345, 376, 384, 407 etc.) ad caeremonias quasdam
solemnes revocanda sit, quibus servi emancipatio instituitur
neque dubito, quin ex hac formula colligere liceat, etiam apud
Delphos notam fuisse embasin.

$ 5.
Magistratus qui universitatum vices obeunt.

Omnibus fere in emptionis venditionis pactionibus nobis
servatis, quoniam altera pars universitas quaedam est, eos ma-
gistratus personasque, qui universitatum vices obeunt, breviter
enumerare liceat.

Áthenis, qualis fuerit consuetudo, cum ex titulis satis
intellegere non possimus, ex eis, quae scriptores veteres de ea
re docent, indagandum est. A Boeckhio!) discimus, poletas
fuisse magistratum, eui mandata erat cura publice promulgandi
ea bona (,ÓutOxQacta"), quae civitas vendenda sibi proposuerat.
Cuius generis qui supersunt tituli, p. 8 No. 16 singuli enume-
rati sunt. Sicut apud veteres iam exstitisse scimus legum
eolleetanea ex lapidibus consceriptarum, poletarum quoque tabu-
larum ut ita dicam corpus non defuisse, ex Pollucis et Athenaei
verbis intellegitur.?)

Kirchhoff C.L A.I, p. 158 haec dieit: , Videtur auri
cerium pondus operi faciendo emptum esse a curatoribus".
Utrum ad Minervae statuam a Phidia elaborandam pertineat
an ad aliud eius generis opus, incertum est neque discerni po-
test. rculat emptionem facere iubentur v. 6: AZiuua zapa
touuOr ix zxóAsOG; v.9: vaula, Óà xvÀ. Sequuntur decem

!) Staatshaushaltung I p. 278 sqq.
?) Poll. X, 36. Athen. XI, 476e.

a7

virorum nomina; de tamiarum munere cf. Boeckh, Staatshsh. I,
p. 21" 8qq.

Delphis antiquiore aetate quamquam servorum manu-
missionem veram emptionis venditionis pactionem fuisse verisi-
mile est, posterioribus tamen temporibus in dedicationis formam
magis magisque mutabatur. Quare factum est, ut in titulis
eorum magistratuum nomina, qui universitatis, i.e. Apollinis
templi, viees olim obibant, non iam inveniantur. Unusquisque
titulus testium quendam continet numerum, qui firmis legibus
constitutus fuisse non videtur propter magnam numerorum dis-
crepantiam; inter quos testes, quoniam semper fere distinguuntur
eum ísg&/g et Ggyortec, tum lÓvOTtot, credamus forte licet,
sacerdotes Apollinis loco olim functos esse, cives autem testium
solum munus obtinuisse, quorum utrumque munus officiumque
in unum postea concidisse verisimile mihi videtur.

De Mylasensium usu tres agunt tituli Bull. d. corr.
hell. V, p. 1088qq. A, B, C. Non dubito, quin eisdem viris
mandata fuerit cum emptio venditio tum emphyteusis, i. e. v otc
xTt9)uatovatc, qui eliguntur secundum populiseitum titulis
inscriptum ex civium numero (Le Bas No.415 v.4) ltem
atque in his titulis xt7u«tc «gc curavisse pactionem ex titulis
Le Bas III 414 et 415 docemur. Locationis conductionis mer-
cedem crofc tijg qvA?5c vauleu solvendam fuisse ex titulo Bull.
l. e. À v. 17 apparet. |

Olymenses eandem fere locandi conducendi rationem
geeutos esse quam Mylasenses, Euler demonstravit (l. c. p. 9),
neque dubito, quin utriusque urbis etiam in emptione venditione
consuetudo fuerit simillima: Fróhner l. c. No. 49: Sacra quadam
peeunia bona emuntor per viros electos e civium numero v. 4:
,Óe00y0at cO. Ó5nucx &A£oOa. GvÓgac àx vot Óruov*, qui, si
peeunia in templi aerario deposita non sufficiat, ab argentariis
sumant ,000» ür &AAsizsL slg vv vuurv". Ex verbis ,7:gé-
$40av xvguavóvot, oi 05 avvol xoci uidÓ«ctcl* plane elucet,
emphyteusin quoque eos euravisse, quod Mylasis in usu fuisse
iam vidimus. Etiam in titulo Le Bas III, 338 nominantur ,xt7j-
uctdra, slQguévor $óx0 vov Ó5uov*. De voce ipsa usque
adhue plane ignota cf. adnotationes ad tit. Le Bas No. 338.

Apud Haliearnassios (Newton, Ess. p. 4278qq.) o£

eA

98

v£030lcL deorum viees obeunt, quorum sub auspiciis em-
ptionem venditionem factam esse initio totius tituli docemur:
»BeBatobv voc O9so)g ... ovufe(au.o0r Óà vovg veoxoíac*.
Eiusdem nominis magistratus saepius in Ionia invenimus, neque
desunt de ea re tituli.!) — Utrum etiam in vendendo Dianae
Pergaeae sacerdotio C. I. G. II, 2656 veot0í(7c alterius partis
vices obierit necne, ex titulo intellegi nequit; sed probabile vi-
detur propter prioris tituli analogiam.

Metropolitanus titulus (Movo. Zuvor». II, 19) quamquam
valde mutilus quattuor modo versus continet, neglegendus tamen
non visus est, eum magistratus cuiusdam mentio fiat: ,t7jG
Bováac*. Sed utrum fovàr in pactione ipsa functa sit, an
vectigalia solum ex emptione venditione sumenda acceperit,
dicere non possum.

Iasensis titulus (Bull. de corr. hell. V, p. 492). Magnum
magistratuum earumque personarum, quae partes adiuvare so-
lebantí, numerum praebet. Civitatis loco, quae vendit bona,
praeter &gyovtac, taulag, &ótvrouovg, ovr5yógovc, sacerdotes
Aióc ueylótov 34 viri ,0tó0s &zÓ qvAxzc* funguntur (v. 18 sqq.)
id est eius phylae cives, cuius tum erat prohedria. Neque
deest eponymus, Oregar59000c, cuius nomen ex aliis quoque
eiusdem originis titulis cognitum habemus, quem quidem Apol-
linis simul loco functum es8s8e ex compluribus lapidibus constat.

De Graecorum in insulis habitantium usu quae scimus
haee suni:

Chios. Róhl, inscrr. antiquiss. No. 381. Chii pronuntiant,
se vendituros esse regionem Dophitidem in complures partes
divisam, quam venditionem mandatam fuisse ,Toig x&vte-
xaíósxa* ex tituli versibus intellegitur hisce: A, 18; B, 1, 2.

Tenos. OC.I. G. II, 2338. Omnes fere pactiones, quoniam
inter privatos fiunt, nomina eum emptoris tum venditoris titulo
inscribere suffecit. Sed nonnumquam phyla quaedam bona
vendit, quale legimus v. 36: zxag]|à KaAAtwpowvroc xol tüc
[pvaAzj]e [vz]c HooxAsóGr [ix]olavo vr» olxiav xvA. v. 40:

1) Halicarn: C. I. G. II, 453. Jasos: ib. 2671, v. 25. 26735, v. 4.
Aphrodis: ib. 2749, v. 10. Magnesia: ib. 2916, v. 6. Smyrna: ib.
3358. — Ephesus: Dittenberger, Sylloge 134, 1; 344, 21.

39

gvAfc HooxAe|[ÓOv zxo]pà xtàÀ. v. 66: HoaxAsódv xal
qvAfc HoaxAsóOr ixgloto xvÀ. Qui magistratus Heracli-
darum phylae vices obierint, ex titulo non discimus.

$6.
Personae quae partes adiuvant.

Apud omnes fere gentes, quae legibus accurate conseriptis
utebantur, non partes modo, inter quas fit pactio, egisse constat,
sed aliis quoque opus fuisse personis, quae cum pactum ipsum
ex legibus faetum esse demonstrarent, tum eas, quas mutuas
inierant partes condieiones confirmarent atque, ubi necesse erai,
ipsae eius loco, euius a partibus stabant, officia subirent.

Ex Graecis quoque titulis non defuisse tales viros partes
iuvantes satis apparet; sed firmam de ea re regulam constitutam
non fuisse, nomina ipsa generaque harum personarum docent,
quae occurrunt in titulis lapidibus insculptis.

De pecunia testibus ,4u»7uzc trvexa" apud Thurinos data
quae narrat Theophrastus, p. 338qq. commentata sunt.

l. Mágctvosc.

Quos cum in eis praecipue titulis videamus, qui sunt de
servorum manumissione, tum eos usitatos fuisse pulem, cum
solemni quadam natura praeditus erat contraetus. Eorum no-
mina, quos Delphis hoe testium munere funetos esse Foucart!)
demonstravit, breviter enumeranda sunt.

IL Sacerdotes vel templi magistratus:

a) sacerdotes Apollinis eique duo; interdum oc-
eurri& unus modo.
b) oí veoxógort.
e) zgoocét59c [vot ego].
II. Civitatis magistratus.
a) &Qxorttc eique tres.
b) 8ovasvrtat.

II. Jócócat, privati homines, quorum de numero certi
quidquam ex titulis concludi non potest. Siquis quaerat, qualis
fuerit horum testium natura, facile intellegetí, non eandem eos
habere indolem quam (fjlefaawot? Qc, quos in eisdem titulis Del-

1) Archives des miss. scientif. nouv. sér. III, p. 395 sqq.

42

deorum loco pactionem ineunt, ovuDeflatotrjQo» munus obeunt,
hoe loco vocem non plane eandem vim habere verisimile est,
quam in Delphieis titulis eam habuisse supra demonstratum est.
Ita forte vocem explices in titulo Halicarnassensi, ut dei eorum-
que fideiiussores se condicionibus pactionis staturos esse pro-
mittant.

Apud Amphipolitanos fjefatotzoec datos esse titulus
Hermes II, 171 docet.

Mylasenses quoque emptionis venditionis contractus
sine bebaiosi non iniisse ex titulis Bull. de corr. hell. V, p. 108 8qq.
A et B apparet. A, 12: fe]faworac ót00Uc; B, 5: BeBototac
óLÓOUg.

IV. Xvuzxgot5.

GvuxQotzoc idem valere atque fefauwort57oa, Caillemer (l. c.)
demonstravit; quae igitur de hoe diximus, ad illum quoque
referenda sunt. De

V. Iasensium
usu ex titulo Bull. de corr. hell. V, p. 4928qq. docemur. Ven-

ditor exhibet ur5uovagc v. 32: (urruovec ovve[zoAgoav]),

quos praedes Hauvette l. c. recte cum eis comparasse videtur,
quibus nomen est ÓefwotzQsc et ovuztQatzotcc. ltem, quae
verba facit de eorum matura, qui dicuntur y» ou orec, plane
eomprobanda exigBiüimo; esse yrouorcg ex Atticarum legum !)
analogia ézt0x0:t00v quoddam genus, eosque id curavisse, ut
talis esset res vendenda, qualis legibus postularetur. Illud
quoque quod opinatur, ,ztafósc" non esse liberos" sed ,servos",
eo probari puto, quod non apponuntur eorum nomina.

VI. Xvovezxaivoórvtec,ovuxoAoUvrvttc,60vYyxyo-

QoUrvctsc

tituli Tenii, C. IL. G. 2338. Legibus eos postulatos non fuisse,
voces ipsae monsírani; siquis in re vendenda aliquid iuris habet,
OvUo Ast», Ovvexotweiv, Ovyyogtstv, i.e. confirmare debet,
fieri venditionem &8uo consensu. Neque aliter me iudice intelle-
gendi sunt ei in titulis Delphicis, qui dicuntur ov»reszat-
vobürttc,60UvvtvódoxoUovtteg (Foucart l. c.).

1) Harpoerat, Et. Magn. s. v.

43
8 T.

Pretium quando solvendum fuerit.

Totum pretium statim solutum esse Delphicorum quorun-
dam titulorum formula docemur: ,tà» tiu&v Eye mxcav"
(sc. venditor)!) Platonis igitur institutioni, qui quidem Cha-
rondae leges secutus esse fertur, respondere videtur hic usus ?),
ut pretium statim solveretur neque prius res empía in alterius
possessionem transiret, quam totam peeuniam accepisset venditor.
Sed ut fuerit hoc in eis paetionibus, ubi agebatur de minoris
pretii rebus; certe hanc institutionem valere potuisse iam supra
negavimus in paetionibus de bonis, domibus, hortis, similibus;
verisimile enim non est, earum rerum emptores praesto habuisse
tantum pecuniae, quantum eis solvendum erat ex pactione.
Pretium igitur divisum erat in complures partes, quas aequis
portionibus terminis in contractu constitutis pensitare debebat
emptor. Optime hoc probatur titulo 2497». VII, p. 207, qui
est de vendendo Aesculapii sacerdotio; versus addam huc
spectantes: v8. 16: yuA]lac Óógayuàc &xoveuavo isgü[g vo0 |
Ac]xAazt00: vüg Ób viuüg xovafaAst [v0] | nud]ooor xal £xa-
voórür xal tQuaxo[ovav] | iv] và« IHevayevvion ugvi xQO
tüg Óe[xávac? | . .|r 7z)ulasov àv vox Aovvolor xQó [rac . . |
a]; àx[|L ó?]íÉxa: và» viu&v xoa» xc... xvÀ. Contrariam
habemus institutionem Charondae Platonisqne praeceptis; sed
quominus utramque rationem inter Graecos valuisse putemus
nil impedit, etsi verisimile est propter causam supra significatam,
eum praevaluisse usum, quem titulum illum a Cumanude editum
praebere vidimus. Et quid arrham dare oportebat, quid opus
erat testibus, qui, ut pactionis condiciones legitime observarentur
eonfirmabant, si pretium totum statim solutum est?

Atque ipse docet 'Theophrastus, non ubique emptorem
statim pensitasse pretium: ,Ó&7 yàg ooloOat, xabxso àv votc
và» Oovolov, vóv uiv dggofOva xapayoáuca, t7 v Ói vi-
u9zv avó5usQor'. Thurini igitur proxime ad Charondae
illud praeceptum accessisse videntur, cum pretium eadem iam
die, qua inita est pactio, solvi deberet. Sed pergit philosophus:

!) Foueart l. c. p. 383 8qq.
3) Plat. legg. XII, II, p. 9154 Theophr. 1. c.

46

veeligal, quale fuerit decerni nequit; mirandum certe est, quod
in una pactione duo vectigalium genera partibus imposita esse
videntur, éxaroót;rv dieo et vguaxocot5v. TouxxoGt?c cuius-
dam mentio fit in titulo admodum mutilo C. I. A. II, No. 177.

IV. Hievvoxooty.

Cives Atarnei urbis in emptione venditione pentecostam
pensitasse ex titulo Le Bas III, No. 1563* v. b elucet: vov ó£
zxo|y9érvo» tsàAslto xevtgx|ootQv xtA. cf. Dittenberger,
Syll. II, p. 167.

Vita.

Natus sum Eduardus Georgius Anthes in vico
Hassiaco Brensbach, sito in montibus qui dicuntur Odenwald,
a. d. III ante Non. Jun. a. MDCCCLIX patre Henrico pastore,
matre Francisca e genie Lucia, quibus ambobus valde laetor
adhue viventibus. Pzima litterarum elementa eum a patre aece-
pissem, a. LXXIII h. saec. in Gymnasium illustre Darmstadinum
receptus, scholas eius cum C. Bosslero tum Á. Weidnero
rectoribus per novem sSsemesiria frequentavi. Postquam testi-
monium accepi, quo me dignum esse, qui universitatis litterarum
civis fierem affirmatum est, priusquam ipsa studia inirem, erga
patriam offieia obeunda esse putavi atfque per unum annum
stipendia merui voluntaria Darmstadii Ànno LXXVIII h. saec.
in numerum civium Almae matris Lipsiensis receptus, philo-
logis incubui studiis usque ad annum LXXXIII. Scholas adii
quas habuerunt Arndt, de Bahder, Curtius, Drobisch,
Eckstein, Heinze, Hildebrand, Kahnis, Lange,
Lipsius, Overbeck, Ribbeck, Sehreiber, Voigt,
Windisch, Zarneke, Zoellner. Seminarii archaeologici
per duo semestria sodalis extrao»^' .rus, per quattuor ordi-
narius fui; societatis philologae xtibbeckianae per ux u
semestre, antiquariae Lipsianae per quinque, Sehreiberian e
per tria semestria interfui. !

Magistris meis eum omnibus, tum imprimis Lipsio b
Overbeekio gratiam semperque eorum memoriam retinebo
quam gratissimam.

Lt
»,
/
/
Áo c
^
——
—— —À

Es

z]
—'